piše – Marko Stanojkovski
,,Kako sam sretan što ću neko vrijeme lutati grmljem, šumama, među drvećem, preko livada i stijena. Niko ne voli selo kao ja. Jer šume, drveće i kamenje odjekuju zvukom koji čovjek žudi čuti.”
Ludvig van Betoven
Atmosfera Ivanovih korita, idilične lovćenske doline podno Štirovnika i Njegoševog mauzoleja, intenzivirana je i naglašena nenametljivim, ali upečatljivim kolažom zvukova raznovrsnih instrumenata, koji kao da ulaze u duboke i složene interakcije. Ovaj polifoni instrumental, bogat melodijama klasičnih kompozicija, ispunjava šumoviti i živopisni krajolik magnetizmom koji ostavlja primjetan efekat na sve posjetioce. Oni pažljiviji i, potencijalno, muzički obrazovaniji, prepoznaće u toj mješavini tonova zvuke široke palete gudačkih, duvačkih, žičanih i srdrugih instrumenata; neki od instrumenata koji se mogu identifikovati su: violina, viola, violončelo, kontrabas, klavir, klarinet, saksofon, flauta, oboa i harmonika. Pokušaj da se otkrije izvor ove fuzije muzičkih ,,boja i nijansi“ koja dopire iz nekoliko obližnjih objekata dovodi do saznanja da se radi o Ljetnjem kampu za kamernu muziku, posvećenom prvenstveno mladim muzičarima, onima koji stoje iza ove eufonične muzičke podloge.
Četrnaesto izdanje ove kulturne manifestacije se, kao i prethodnih godina, održalo baš tu, u ambijentu nad kojim se nadvija Jezerski vrh, od 30. jula do 8. avgusta. Za realizaciju ovog projekta najzaslužnija je organizatorka kampa Maja Popović, urednica muzičkog programa u Kulturno-informativnom centru ,,Budo Tomović“ . Polaznici, kojih je ove godine bilo četrdeset, uglavnom su srednjoškolci i studenti, mladi muzičari iz zemlje, regiona i svijeta, od kojih neki, iako još uvijek na početku svog umjetničkog puta, već imaju zavidna postignuća. U toku trajanja kampa, kroz predan rad na pripremi odabranih dijela klasične muzike za vrijeme proba, ali i kroz kontinuirano vježbanje između njih, pripremali su se za završne koncerte, koji su izvedeni na Cetinju i u Podgorici. Časovi i probe su se održavali u tri objekta JU ,,Lovćen-Bečići“, tj. u rekreativno-edukativnom centru ,,Lovćen“, depandansu ,,Palac“ i hotelu ,,Ivanov konak“. Svake godine, za vrijeme održavanja kampa, njihove prostorije bivaju adaptirane u sale za vježbanje i prilagođene potrebama učesnika, dajući poseban šarm i primjetnu draž ovim prostorima, koji su, u toku proba, ispunjeni melodijama, harmonijama i vibracijama, te oživljeni na nov način i oplemenjeni svježinom, toplotom i energijom.
Šest ovogodišnjih mentora, od kojih su polaznici učili i sa kojima su radili na probama, renomirani su muzičari impozantnih karijera bogatih uspjesima. Među njima su: maestro Sreten Krstić, violinista i osnivač ansambala kao što su Filharmonijski sekstet, Gasteig Trio München i kamerni orkestar Filharmonijski solisti, koji je, pored toga što je skoro četrdeset godina bio koncert-majstor Minhenske filharmonije, došavši na tu poziciju 1980. godine, od 2011. koncert-majstor kamernog orkestra Zagrebački solisti, a na toj poziciji je bio i u Svjetskom orkestru mladih; Ivana Dakić, oboistkinja i profesorica u Muzičkoj školi, kao i na Fakultetu muzičkih umetnosti u Beogradu, koja je članica ansambala poput tria Femina, Duvačkog kvinteta RTS-a, dua Da Kapo, kao i kvinteta Kotor Arta, a sarađivala je i sa Simfonijskim orkestrom RTS-a, Operom narodnog pozorišta, Beogradskom filharmonijom i Crnogorskim simfonijskim orkestrom; Sofiko Čečelašvili, violinistkinja koja je bila asistentkinja u nastavi i koncert-majstor Simfonijskog orkestra na Univerzitetu Bejlor, a koja od 2016. godine na Sjeverozapadnom državnom univerzitetu Luizijane predaje violu; Andrej Kurti-Đurović, profesor violine na Sjeverozapadnom državnom univerzitetu Luizijane i violinista koji je, uz to što je 2015. godine nastupao u Karnegi holu i 2019. u Nešvilu sa velikim rok muzičarima poput dr Brajana Meja (The Queen), Džoa Volša (The Eagles), i Semija Hagara (Van Halen), snimio i objavio ,,24 kaprisa“ Nikola Paganinija (2021.), Bahovih šest ,,Sonata i partita za solo violinu“ (2024.), kao i ,,Šest sonata za solo violinu, op. 27“ Ežena Isaija, zaokruživši tako trilogiju najvažnijih i najizazovnijih djela za solo violinu, što ga čini jednim od rijetkih violinista koji su snimili i objavili sve pomenute kompozicije; Dmitrij Prokofjev, violončelista koji je, u saradnji sa pijanistom i profesorom na moskovskom konzervatorijumu Aleksejem Nasedkinom, sa šesnaest godina prvi put objavio CD, na kojem se nalaze sonate za violončelo i klavir Dmitrija Šostakoviča i Edvarda Griga, i koji u svojoj karijeri ima i uspjehe poput pozicije prvog violončeliste Crnogorskog simfonijskog orkestra, mjesta predavača violončela na moskovskom državnom konzervatorijumu ,,Čajkovski“, kao i, jedno vrijeme, na Muzičkoj akademiji Univerziteta Crne Gore, a pritom svira u ruskom državnom kamernom orkestru ,,Moskovski virtuozi“ od 2000. godine, dok je od 2003. godine član istoimenog kvinteta; i Veljko Klenkovski, klarinetista i profesor klarineta na Fakultetu muzičke umetnosti, osnivač i član Beogradskog duvačkog trija i Duvačkog kvinteta Beogradske filharmonije, koji se trenutno nalazi na poziciji prvog klarinetiste Orkestra opere Narodnog pozorišta, kao i Beogradske filharmonije, a kao solista je do sada nastupao i sa, između ostalih, Filharmonijom nacija u Njemačkoj, Orkestrom RTS-a, Kraljevskim orkestrom iz Brisela i Simfonijskim orkestrom Niša.
Ovaj kamp godinama privlači brojne polaznike, a mnogi se rado vraćaju. Jedan od njih je i Vladimir Stanišić, klarinetista koji je prvi put na kampu bio 2019. godine. U međuvremenu je završio master studije klarineta na Fakultetu muzičke umetnosti, 2021. godine, a iste godine je došao na mjesto profesora klarineta u muzičkoj školi „Vatroslav Lisinski“, sa sjedištem u Beogradu. Pored toga što je honorarni saradnik orkestra Beogradske filharmonije, Stanišić je nastupao i u orkestrima Beogradski simfoničari, Camerata Serbica i Makris.
Prisjeća se svog prvog boravka na ovom kampu i iskustava koja je tada doživio, praveći paralelu sa ovogodišnjim izdanjem. Kako navodi, za kamp je saznao od profesora Klenkovskog, koji mu je kazao da se tu radi na kamernoj muzici, kojom se i danas, šest godina kasnije, pored pedagogije, najviše bavi. Iako je profesor, ističe da neprekidno svira i često nastupa u kamernim ansamblima, pa je tako član dua Maggiore, kao i kamernog sastava MONK. Stanišić ukazuje na to da je kamerna muzika pravo mjesto nalaženja, jer je između solističkog i orkestarskog. Kako objašnjava, ove tri kategorije, koje su vrlo značajne, dosta se razlikuju, iako ima elemenata koji su im zajednički. To je bio razlog da se 2019. godine, zajedno sa koleginicom, flautistkinjom Petrom Lekić, prijavi za kamp, koji mu je djelovao kao mjesto na kom bi mogao i dosta da nauči i predano da radi. Na kampu je, zajedno sa svojim kolegama klarinetistima, svirao muziku Kloda Debisija, osjećajući se vrlo sretno zbog novih poznanstava, susreta sa starijim prijateljima i prilike da svira. Takođe dodaje da je, po dolasku na Ivanova korita, shvatio koliko se intenzivno i ozbiljno radi na kampu. Kaže da je isti doživljaj i ove godine. Radio je na čak četiri kompozicije, među kojima su Veberov „Klarinet kvintet“ i ,,Promenade (Walking the Dog)“ Džordža Geršvina, djelo komponovano za film ,,Shall We Dance“, uživajući u saradnji sa svojim kolegama.
Takođe, neki muzičari su u ulozi mentora ovog kampa već dvije ili više godina. Profesorica Dakić, koja je i prethodne godine bila mentorka na kampu, kaže da kao njegov najveći značaj vidi to što su polaznici u prilici da zajedno muziciraju, da upoznaju jedni druge i da shvate kako je to svirati u sastavu koji ne uključuje samo klavir i njihov instrument, već se radi o ansamblima od tri, četiri, pet ili više muzičara.
Pored toga, izražava zadovoljstvo i izborom ovog ambijenta kao mjesta održavanja kampa, ističući da je on jako pozitivan za polaznike, zato što su, kako navodi, ,,usmjereni isključivo na muziciranje, naravno, tu je i druženje, ali svakako muziciranje, napredovanje, što se od prve do posljednje probe primjećuje kod svakog djeteta“.
Stoga, profesorica naglašava da je koncept kampa izvrstan, jer polaznici, kako kaže, „nemaju te spoljne nadražaje, izazove velikih gradova“. Zaključuje da su, pored pomenute fokusiranosti na muziku, usmjereni i na prirodu, a ukazuje i na privilegiju da sarađuju sa izuzetnim mentorima. Napominje da ove mogućnosti mogu da doprinesu i tome da mladi muzičari postanu ne samo bolji solisti, već i bolji kamerni muzičari i, u zavisnosti od instrumenta koji sviraju, orkestarski muzičari.
Daria Ilić, polaznica iz Herceg Novog, kojoj je ovo bio prvi boravak na kampu, učenica je srednje muzičke škole u Tivtu. Ova mlada violinistkinja, koja je na Cetinju izvodila Korelijevu ,,Sonatu za violinu i klavir u e-molu, op. 5, br. 8“, kaže da je za kamp saznala na društvenim mrežama. ,,Očekivala sam da unaprijedim svoje tehnike i da upoznam novo društvo. Ali najviše smo tu svi zbog muzike.“, ističe ona, pričajući o očekivanjima sa kojima je došla na kamp. Priznaje da se plašila da se neće uklopiti, ali otkriva da je uspjela da se uklopi i da je vrlo zadovoljna. Takođe, naglašava i značaj mentora, koji, kako kaže, prenose znanje, dosta su strpljivi i inspirativni. Mlada polaznica ukazuje i na inspirativnost ambijenta, jer, kako navodi, ,,lakše je raditi u prirodi“.
Važnost procesa rada na kampu, vježbanja i usvajanja znanja u pogledu kamerne muzike naglašava i maestro Krstić, koji je, takođe, bio mentor i nekoliko prethodnih godina. Smisao svega toga vidi upravo u učenju polaznika kako da sviraju, da slušaju jedni druge, kao i u zajedničkom muziciranju, na koje ukazuje i profesorica Dakić. Violinista priznaje da je to ono u čemu on lično uživa i zbog čega se vraća ovom kampu. Rado pristaje da opet bude mentor na Ivanovim koritima jer vjeruje da mladim muzičarima ima šta da saopšti i prenese, te da će za njih to imati neki značaj. Ne krije oduševljenje mjestom na kojem se kamp održava. ,,Kad sam ja ovde prvi put došao, bio sam potpuno zatečen ljepotom svega ovdje. Ne, zaista. Meni, lično, predivno.“, dodaje Krstić, ističući da je, kako navodi, cio kraj ,,božanstven“.
I Stanišić smatra da je lokacija na kojoj se kamp organizuje pravi izbor za ovu vrstu aktivnosti. Shodno tome, on ukratko obrazlaže zašto smatra da su ova dva aspekta, tj. rad i časovi sa jedne i izbor baš ovog mjesta sa druge strane, možda i najznačajniji elementi kampa na Ivanovim koritima.
On ističe trud organizatorke kampa da, kao i prethodnih godina, dovede renomirane i predane mentore. Takođe, napominje da kamp obuhvata aktivnih sedam dana posvećenog rada. ,,Veoma je inspirativno to što imaš vremena da ti se sve slegne, ne moraš nigdje da žuriš. Sedam dana intenzivnog rada plus dodatni dani, kada se održavaju koncerti.“, dodaje on. Navodi i da ostaje dosta prostora za relaksiran, dubok i ležeran rad koji omogućava mnogo vremena za bavljenje svim detaljima u svakom djelu.
S druge strane, navodi da je ovo pravo mjesto za rad, ukazujući na njegovu bajkovitost. ,,Pritom, klima i vrijeme na Ivanovim koritima su savršeni ljeti.“, dodaje on. Takođe, izražava zadovoljstvo i hranom i smještajem na kampu.
Profesorica Dakić kao još jednu pogodnost ovog kampa vidi to što se polaznici tu upoznaju sa kompozicijama koje nemaju mogućnost da sviraju na fakultetima ili u školama.
„Konkretno, recimo, radim sa ansamblom pet flauta, izvodimo jednu fantastičnu kompoziciju od Faruka Mehića. Djevojčice su se prvi put susrele sa tom kompozicijom i bile su oduševljene od prve do posljednje probe. I Bedford, koji se prvi put izvodi. Djevojke čak nisu ni znale ko je kompozitor, pa sam ih zamolila da to nekako prouče, da pronađu šta je, ko je, da se pozabave time.“, priča muzičarka.
Željela je da se bolje upoznaju sa njim, da otkriju, kako objašnjava, ,,da li je to kompozitor iz doba klasicizma, romantizma ili savremeni kompozitor“. Zaključuje govoreći kako su polaznice do naredne probe istražile biografiju kompozitora Dejvida Bedforda i na narednom času joj ispričale, kako kaže, ,,sve o njemu“. Ističe da su na tu probu došle, kako navodi, ,,sve srećne i ponosne što su nešto novo saznale.“
Pomenuti završni koncerti su održani u prijestonici (7. 08.) i u glavnom gradu (8. 08.), a na njima je nastupilo 25 ansambala. Pored pomenutih, među kompozicijama koje su izvođene su i: prvi stav Vivaldijevog ,,Koncerta za obou i gudače u d-molu“, prvi stav Bramsovog ,,Klavirskog tria br. 1 u B-duru, op. 8“, prvi stav Mendelsonovog ,,Gudačkog kvarteta br. 2 u a-molu, op. 1“, prvi stav Bahovog ,,Koncerta za dvije violine u d-molu, BWV 1043“, drugi stav Ravelovog ,,Gudačkog kvarteta“, prvi stav Bruhovog ,,Okteta u B-duru op. posth.“, Mocartova ,,Sonata KV za violinu i klavir 304 u e-molu“ i prvi stav njegovog ,,Divertimenta u D-duru“, kao i ,,Balkan Tango“ Dražana Kosorića, kompozitora i profesora na Muzičkoj akademiji u Istočnom Sarajevu, koji je bio i gostujući kompozitor ovogodišnjeg izdanja kampa.
Stanišić ističe krupan značaj ova dva nastupa kao završnice kampa koja pruža mogućnost da se pokažu rezultati kontinuiranog i intenzivnog vježbanja i rada u toku boravka na Ivanovim koritima. ,,Bez tih koncerata na kraju, značaj cijelog kampa je upola. Rad je jedno, ali priprema da se to negdje izvede pred nekim je totalno jedna nova instanca koju mi moramo da pratimo.“, pojašnjava on. Muzičar je stava da je odlično to što organizatorka kampa svake godine uspijeva da nađe sale za nastupe, zakaže koncerte i realizuje ih, i to ne jedan, već dva, pritom u, kako kaže, ,,velikim gradovima i važnim gradovima, dakle na Cetinju i u Podgorici“. Iako, kako navodi, možda neko na tom nastupu neće uspjeti da se maksimalno pokaže i odsvira sve što je savladao, on će svakako marljivo vježbati pripremajući se za taj koncert, te će, u svakom slučaju, moći da stane pred auditorijum, opusti se i pokaže na čemu je radio. On naglašava da ovi nastupi, kako navodi, ,,treba da budu prilika da se iskaže taj momenat koji je ovdje tokom svih ovih dana zapravo pokušao da se sklopi u jednu cjelinu i da naraste“.
Profesorica Dakić dijeli mišljenje o važnosti ovih nastupa. ,,To je kruna cijelog ovog kampa, da oni nekako prikažu svoj trud, da pokažu šta su naučili, a nauče dosta.“, ističe ona. Dodaje da jedino oni mentori koji su bili i na prvom i na posljednjem času znaju koliko je napredak polaznika krupan. Prema njenim riječima, završni koncerti su kao ,,dezert na kraju nekog ručka“. ,,Zaslužili ste, volite slatko i sad ste završili cio obrok i dobijete dezert na kraju. E, to je njihov dezert.“, dodaje ona.
Ilić, takođe, kaže da su ovi koncerti bitni jer je umjetnik, u tom momentu, dužan da obavi posao što bolje može, ne razmišljajući o prethodnim neuspjesima ili greškama, već se fokusirajući na djelo koje izvodi, ne osvrćući se na publiku. Ona smatra da javni nastupi donose samopouzdanje potrebno da se posao obavi dobro i bez treme, jer, kako navodi, poziv muzičara sa sobom nosi svakodnevne koncerte. ,,Tada mi trebamo samo da osjetimo tu muziku i da budemo u tom trenutku muzike, a da zaboravimo na bilo koju publiku koja postoji.“, dodaje polaznica, govoreći o samom činu i trenutku nastupanja.
Maestro Krstić ističe da je, za muzičare, svaki koncert izuzetno važan.
,,To su tih pet, deset minuta zbog čega, u stvari, učimo i pripremamo se cio život, u krajnjem slučaju, za tih pet minuta kad se izađe na binu i kad se krene, kad počne izvođenje, do kraja.“, pojašnjava violinista. On dodaje da tu nema prostora za vraćanje, zaustavljanje i ispravljanje, i da izvođač pred publikom predstavlja ono što je savladao bez prekidanja. Naglašava da je upravo taj trenutak presudan za svakog muzičara, bez obzira na godine, pa tako i za njega samog.
„I zato su bitni svi ovi koncerti ovdje, bez obzira što to nije Karnegi hol, nema veze. Ali je bitno da sjedi publika, da Vi izlazite i da znate da morate da svirate od početka do kraja. To se očekuje i to sad treba da pružite i pokažete šta ste naučili. U tom smislu su ti koncerti najbitniji.“, napominje on.
Dok je četrnaesto izdanje kampa ulazilo u završnicu, a učesnici radili na posljednjim pripremama za pomenute koncerte, već se diskutovalo o planovima vezanim za njegovo naredno, petnaesto izdanje, i o onome što bi ono moglo donijeti. U tom pogledu, polaznici i mentori su pozvali sve one koji su zainteresovani za ovu manifestaciju da se prijave.
Stanišić ističe da su stvari koje ovaj kamp nudi, a među njima su mogućnost za rad i povezivanje sa novim ljudima, dovoljne da se potencijalni polaznici prijave. Tvrdi da je to ono što je suštinsko u evoluciji svakog muzičara, bez obzira na to da li je u srednjoj školi, na akademiji ili je, kao u njegovom slučaju, u pitanju neko ko je već završio akademiju, ali i dalje teži novom usavršavanju. Dodaje da polaznici mogu doći i sa svojim sastavom ili, makar, sa prijateljicom, prijateljem ili možda nekim drugim.
,,Nije čak ni samo do sviranja, možete da budete na tuđim časovima, da osmotrite šta se dešava, da u kontaktu sa drugim ljudima budete inspirisani maksimalno.“, ističe klarinetista.
Profesorica Dakić, koja je stava da je svako znanje koje mladi usvoje i na ovom kampu i na drugim mjestima jako bitno, kaže da, bez obzira gdje da predaje, preporučuje učenicima i studentima da apliciraju. Ona ukazuje na to da je ono po čemu se ovaj kamp ističe u odnosu na druge majstorske kurseve mjesto održavanja, jer su tu polaznici usredsređeni na muziku, a i rade sa izvrsnim mentorima. Stoga naglašava da stalno treba da se prijavljuju i da misle o tome kako mogu napredovati, dodajući da je to univerzalni savjet za svaku mladu osobu.
Ilić, koja navodi da sa kampa odlazi sa vrlo lijepim uspomenama, kao i sa dosta znanja u sviranju i tehnici, priznaje da bi se rado vratila. Takođe, ona poručuje svojim kolegama da se ne plaše da se prijave, da obrate pažnju na ono što im mentori govore, kao i da poslije časova rade na onome na šta im je profesor ukazao, jer je to način da napreduju.
I maestro Krstić kaže da bi potencijalnim polaznicima mnogo preporučio da se prijave. Ukazuje na to da kurseva ne fali, posebno ljeti. Ističe da ima izuzetnih predavača i da se treba prijavljivati, po mogućnosti, što više. Izražava nadu da on i drugi mentori imaju šta da saopšte mladima koji dođu na kamp, toliko da bi bili zainteresovani da se vrate.
,,Ako dođu, imaće šta da nauče, i mislim da će im biti jako lijepo.“, zaključuje Krstić.
Foto : Media Biro i Igor Rudović
